Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken
Duitsland
1Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken
Old trees in the Netherlands and Europe
Bomen in Duitsland - 1 - Mecklenburg-Vorpommeren 1
Nederland mag dan veel mooie bomen op haar grondgebied huisvesten, verschillende omringende landen overtreffen ons op dat gebied nog ruimschoots. In Duitsland zijn talloze oude bomen te vinden, vooral oeroude linden en eiken zijn er in veel grotere aantallen dan bij ons. Een uitblinkend gebied ligt in het noorden van de voormalige DDR, Mecklenburg-Vorpommeren. In het fraaie, golvende landschap met zijn vele meren zijn vooral zeer veel eeuwenoude eiken te vinden, maar ook oude dorpslindes en zware beuken zijn er nog volop.
De eiken van Ivenack - Die Ivenacker Eichen
Ivenack is een
klein dorp in Mecklenburg-Vorpommern ,
vlak bij de stadjes Stavenhagen en Neubrandenburg. Het ligt in
een lieflijk golvend landschap aan een vogelrijk meer waar de
zeearend broedt en heeft een fraai renaissance-slot. De reden dat
hier busladingen vol toeristen komen is echter gelegen in haar
uitzonderlijke groep oude eiken. In het aangrenzend bosgebied is
hier een restant te vinden van een landschapsvorm die in de
middeleeuwen veel voorkwam in Europa, een beweid bos , hier 'Hudewald'
genoemd. Door de begrazing met vee was dit een parkachtig
landschap met verspreid staande bomen. Dit waren vooral eiken,
die o.a. vanwege hun eikelproduktie een belangrijke voedselbron
voor de varkens vormden. In Duitsland zijn nog enkele restanten
van dit landschap te vinden; door het stoppen van de begrazing
zijn ze vanaf de 19e eeuw veelal dichtgegroeid met meer
schaduwverdragende bomen als beuk en haagbeuk. In Ivenack is dit
proces afgeremd doordat hier vanaf de 17e eeuw een hertenpark was
aangelegd.
De Ivenacker eiken waren al in de 19e eeuw vermaard . Rond 1900
stonden er nog 11 echt oude exemplaren; daarvan zijn er nu nog 5
over, die tot de oudste van Duitsland behoren. Tot voor kort nam
men aan dat deze eiken in leeftijd varieerden van 600 tot 1200
jaar. Onderzoek door dendrologen in 1996, waarbij met behulp van
een aanwas-boor jaarringen zijn gemeten en geteld wijst in de
richting van iets lagere leeftijden : tussen de 550 en 830 jaar (
zie literatuur 1). Indrukwekkend genoeg: de leeftijd van bomen
wordt vaker overschat en 1000-jarige loofbomen zullen in Europa
heel zeldzaam zijn.
De eerste twee eiken nabij de ingang van het hertenpark. Ze zijn door de tijd aardig gehavend, hebben een deel van hun kroon verloren en worden door paddestoelen belaagd. Hun stamomvang is 760 en 680 cm en hun leeftijd wordt geschat op 550 -580 jaar.
Op deze foto ziet u de grootste en
oudste Ivenacker eik: deze
gigant is niet alleen de dikste eik* van Duitsland maar wellicht
ook de indrukwekkendste nog levende eik van Europa. Enkele cijfers volgens het
bordje bij de eik: hoogte 35,5 meter, kroonbreedte 29 meter, stamomvang (op
1.30 m hoogte) 10,96 meter, totaal houtvolume 180 m3 ! Samen met Jeroen
Pater heb ik de metingen herhaald en ook het volume geschat. Wij maten (met een
clinometer) een hoogte van 33 meter en een omtrek van 11,25 meter. Het totale
houtvolume schatten wij op ± 140 m3, iets minder dan vermeld, maar nog altijd
leidend tot een nummer één positie onder Europese bomen: wat betreft
totaal houtvolume heeft deze eik in Europa weinig concurrenten,
wellicht zijn er alleen enkele platanen of tamme kastanjes die
hem evenaren. In de toekomst zullen de geïmporteerde mammoetbomen een groter
volume bereiken, deze bereiken nu, na 150 jaar, al ± 100 m3.
De
leeftijd werd lange tijd geschat op 1000 tot 1200 jaar, maar het
recente onderzoek door dendrologe mevr. Ratburg
Blank leidt tot een waarschijnlijke leeftijd
van 830 jaar. De onzekere factor is de groeisnelheid in de
jeugdfase: alleen de buitenste 200 jaarringen konden met de
aanwasboor worden bereikt. Vergelijking met de groei van jongere
eiken uit het gebied maakt ook een leeftijd van 600 tot 700 jaar
mogelijk.
De eik maakt een opmerkelijk gezonde indruk: hij heeft
nog een volle kroon, is zeer hoog en heeft een volledig gesloten,
gezonde stam: niets wijst er op dat hij hol is. Hij is beduidend minder
afgetakeld dan de andere oude Ivenacker eiken, die hij toch ruimschoots
overtreft in afmetingen en ook in vermoedelijke leeftijd. Ook elders in Europa
zijn er weinig eiken die een zo hoge leeftijd paren aan een vergelijkbare
gaafheid.
De stam van de grootste Ivenacker eik is dusdanig imposant dat
ik foto's van meerdere zijden laat zien. Hier de grillige oostzijde in mei 1997,
de bast heeft hier zeer diepe groeven.
De noordoostzijde met mijn vrouw Gerdien in mei 1997.
De noordzijde in 1999. Hier is de bast veel minder diep gegroefd.
De westzijde met een boswachter in oktober 1997.
De Ivenacker Eiken waren al beroemd in de negentiende eeuw. Hier een afbeelding uit de Gartenlaube van 1895 met de grootste eik in vol ornaat en links de buurman, toen nog in leven, op de hedendaagse foto's te zien als boomruïne en recent omgevallen.
De zogenaamde 'Pferdekopf Eiche' ziet men zijn ouderdom goed aan. Deze krasse knar van 8,9 meter omvang wordt op bijna 700 jaar geschat ! De paardekop is op oude foto's te zien maar mij grijnzen hier veeleer beren en trollen toe !
De Ivenacker eiken worden door verschillende Sagen en legenden omringd. Vroeger stond hier een Cistersienser Nonnenklooster. Er wordt verteld dat zeven nonnen hun geloofseed braken en voor straf in eiken veranderd werden. Na 1000 jaar wordt de eerste van de zeven verlost en de eik sterft. Honderd jaar later wordt de tweede non verlost en zo gebeurt het elke eeuw, tot àlle nonnen verlost zijn.....
Tot slot een jonge (pas 200 jarige) eik en een schitterende bruine beuk in het Ivenacker hertenpark die na de Middeleeuwse Reuzen de bezoeker weer hoop op de toekomst kunnen bieden.
Een eindje verderop in het park staat een oud paviljoen. Dit is in 2003 fraai gerestaureerd en biedt nu ruimte aan een permanente tentoonstelling over de Ivenacker eiken en de ermee verbonden natuur. De tentoonstelling is vooral gericht op informatie voor kinderen.
* Bij het plaatsje Erle, niet ver van de Nederlandse grens, staat de Feme-Eiche, die op 1000 á 1500 jaar geschat wordt. Het is slechts een levende ruïne, van de stam zijn slechts brokken over, maar zijn kroon wordt nog jaarlijks groen. Aan het begin van de 20e eeuw was de stam nog redelijk intakt en had een omtrek van 12 m; de omtrek is nu op 13 á 14 m te reconstrueren maar er is geen sprake meer van een gesloten stam.
De Feme-Eiche (klikken voor grote foto's)
Andere foto's van de Feme-Eiche rond 1900 en recent zijn te zien op de oude bomen-site van Jeroen Pater: http://www.oldtrees.myweb.nl/
12 Bomen in Duitsland 1 - Mecklenburg -Vorpommern 1 - Ivenacker Eiken
13 Bomen in Duitsland 2 - Mecklenburg-Vorpommern 2
14 Bomen in Duitsland 3 - Iepen
15 Bomen in Duitsland 4 - Vijf eeuwenoude Lindes
16 Bomen in Duitsland 5 - Drie Eiken in Thueringen
17 Bomen in Duitsland 6 - Oude bossen-1: Urwald Hasbruch en Elbholz
18 Bomen in Duitsland 7 - Oude bossen-2: Urwald Sababurg
19 Bomen in Duitsland 8 - Oude bossen-3: Bayerische Wald, Spessart en Hainich
Inhoudsopgave van deze website met links naar vele andere pagina's op deze website
Links naar andere websites over bomen en Literatuur over bomen.
Deze website is gemaakt door Jeroen Philippona, met dank aan Jeroen Pater.
U kunt mij e-mailen op jphilippona@hetnet.nl
