De Fem-Eiche of Ravenseiche van Erle

Niet ver ten zuiden van Winterswijk ligt het dorpje Erle. Hier staat één van de oudste eiken van Duitsland en wellicht ook van Europa. Het is een wonderbaarlijke boom: de stam is een totale ruïne en bestaat nog slechts uit drie dunne houtplaten met schors, bovenaan verbonden met ijzeren stangen. Hierop groeit een secundaire kroon die mede gedragen wordt door 10 balken. Zonder deze ondersteuning zou de eik al lang in elkaar gezakt zijn. Volgens locale kerkkronieken heeft rond 1750 de pastoor het rotte kernhout uit de eik gehaald en de boom daarmee uitgeholt. In 1819 liet de Kroonprins van Pruisen, 36 volledig uitgeruste infanteristen in de holle eik plaatsnemen. Op foto's uit het begin van de 20e eeuw is de stam nog voor drie kwart gesloten maar werd toen al door ijzeren banden bij elkaar gehouden en door meerdere palen ondersteund.
Jaarlijks krijgt de boomruïne weer een volle bladerkroon en bloeit nog steeds, zodat hij in de herfst nog een flinke vracht eikels produceert.

De naam Femeiche of Feme-eiche dankt deze boom aan het middeleeuwse "Fem-recht". (Femgericht = Veemgericht: een middeleeuwse volks-rechtspraak). Deze streek werd gekerstend in de periode van Keizer Karel de Grote. In een door Karel ingesteld gebruik werd rechtspraak gesproken onder een boom, meestal een eik of linde. Er werd een zogenaamde "Vrije Stoel" onder de kroon opgesteld, vanwaaruit de "Vrije Graaf" in naam van de Keizer recht sprak over vergrijpen als moord, roof en meineed. In Erle gebeurde dit onder deze eik tot 1589. De beklaagde werd schuldig of onschuldig verklaard. Als de beklaagde niet aanwezig was, kon hij "verfeemt" oftewel vogelvrij verklaart worden. Er zijn nog geschriften uit 1441 waarin de "verfeming" van de gebroeders Diepenbrock wordt beschreven.

De boom wordt ook Ravenseiche genoemd, hetgeen zou duiden op een voor-christelijk Germaans gebruik als Offerboom, gewijd aan Wodan of Odin, de Germaanse God die twee raven had die hem vertelden wat er op de wereld gebeurde. Het terrein rond de boom werd ook wel aangeduid als " Asenkamp". "Asen" is een oude naam voor de Germaanse Goden.

Hoe oud de Femeiche is kan niet meer met zekerheid worden bepaald. Op basis van de oude namen gaan sommige onderzoekers er vanuit dat hij zeker uit de Karolingische tijd stamt, (742 - 814 na Chr.) en dus ongeveer 1200 - 1300 jaar oud is maar op basis van de oud Germaanse namen denken anderen dat hij zelfs 1500 jaar zou zijn. Er zijn ook onderzoekers die dit soort gegevens niet als bewijs van een dergelijk hoge ouderdom zien. Zij noemen het geschrift uit 1441 het oudste zekere bewijs van het bestaan van de eik. De minimum leeftijd is daarmee toch in ieder geval 562 jaar. Op basis van de stamomtrek van zeker 12 m rond 1900 en de al eeuwen durende aftakeling denk ik dat deze eik minstens 700 jaar maar waarschijnlijk zo'n 1000 jaar oud is. Of de Germaanse naam en legendes werkelijk met deze eik samenhangen of dat ze betrekking hadden op een in de middeleeuwen gesneuvelde voorganger, is met de huidige bekende methoden niet na te gaan.

Home Nederlandse Versie---------------------------------------------Home English Version