Vorden Pagina

Vorden

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

Even ten oosten van het dorp staat Kasteel Vorden. Sinds de zeventiger jaren was het in gebruik als gemeentehuis. Sinds Vorden is opgegaan in de gemeente Bronkhorst is het een particulier hotel.

In de weide achter het kasteel staan enkele fraaie bomen, waaronder deze schitterende eik.

In het aangrenzende bos staat de Lodewijkslinde, zo genoemd omdat Lodewijk XIV in 1672 in zijn schaduw zou hebben gerust tijdens een veldtocht in de Nederlanden. Of deze legende nu op waarheid berust of niet, de Lodewijkslinde zal zeker meer dan drie eeuwen tellen ! Boomchirurgen voeren regelmatig controles uit aan deze bijzondere boom. Het is een zomerlinde of grootbladige linde (Tilia platyphyllos), met een stamomvang van 552 cm.

Bovenstaande foto is gemaakt in 2001. Helaas zijn op 19 juli 2002 ' s middags de hoofdstam en twee grote takken (rechts op de foto) onverwacht volledig afgebroken en neergestort. De heer Ben Hijink kwam er die middag om 16 uur langs en hoorde van een in het nabije kantoor werkende gemeenteambtenaar dat dit ongeveer een uur eerder was gebeurd, blijkbaar spontaan en zonder zware storm of blikseminslag. De stam en de takken bleken behoorlijk rot en verzwakt te zijn en hebben het wellicht door het eigen gewicht van de (natte?) bladerkroon begeven. De zwaar gehavende boom mag blijven staan van de eigenaar, het Geldersch Landschap. Wel zal de overgebleven tak links mogelijk worden ingekort om het risico van afscheuren te verkleinen.

Het wat zielig ogende restant van de Lodewijkslinde, 5 augustus 2002. Stam en takken waren ingerot en hol. Aan vele Duitse Lindes is te zien dat Lindes een dergelijke beschadiging vaak te boven komen en een compleet nieuwe kroon vormen. Meerdere van dergelijke Lindes zijn decennia tot zelfs eeuwen later nog steeds in leven. De Lodewijkslinde heeft in elk geval al een aantal jonge takken, die de boom nieuwe levenskracht kunnen geven. De aanhechting van het dunne takje rechts aan de afgebroken stam lijkt echter te zwak om te kunnen uitgroeien tot een nieuwe zware tak. In zomer 2008 blijken de jonge takken al flink uit te groeien en heeft de Lodewijkslinde weer een aardig kroontje, met name aan de noordzijde.

De Lodewijkslinde is nu een ruïne. Deze ansichtkaart uit begin twintigste eeuw maakt begrijpelijk dat de boom grote faam genoot.

In de weide ten oosten van het kasteel, nabij de Baakse Beek staat nog een 'Grand Seigneur'.

Het is de bekende Reuzeneik van Vorden, één van mijn lievelingsbomen, die ik op mijn fietstochten vaak even begroet. Zijn koninklijke kroon reikt tot 23 meter hoogte en omspant een breedte van liefst 39 meter, misschien zonder concurrentie onder de Nederlandse eiken.

De Reuzeneik (ook wel dikke eik van Vorden genoemd) staat op een stukje speciaal ter zijner ere in 1975 aangekochte grond van het 'Geldersch Landschap' in een verder intensief beheerd weiland. Deze Zomereik ( Quercus robur) heeft een stamomvang op 1,3 m hoogte van 700 cm (2011) en is daarmee de vierde in dikte van de Nederlandse (eenstammige) eiken. De leeftijd van de Reuzeneik wordt uiteenlopend geschat van 200 tot 400 jaar. In 1934 was de omtrek 545 cm en is dus ongeveer 155 cm toegenomen in 77 jaar, gemiddeld 2 cm per jaar, wat overeenkomt met jaarringen van 3,3 mm breed. Extrapolatie van deze groeisnelheid zou leiden tot een leeftijd van 346 jaar en een plantdatum van 1666. Ik vermoed dat de jaarringen in de jeugdfase breder waren en de leeftijd niet hoger zal liggen dan 300 jaar, wat leidt tot een plantdatum na 1700.
Inmiddels heb ik aan een grote begin augustus 2008 afgebroken tak 211 jaarringen geteld, waarmee de gehele boom waarschijnlijk niet ouder is dan 230 tot 240 jaar. Zie hieronder.
Na de zware stormen van 27 oktober 2002 en 18 januari 2007 stond de Reuzeneik nog fier overeind, er is nauwelijks een takje gescheurd, opmerkelijk voor zo'n enorme in het open veld staande boom die bij de eerste storm bovendien nog vol blad zat. In de winter van 2004 - 2005 heeft Gelders Landschap veel dood hout uit de kroon gesnoeid.

Een boom als deze is het meest indrukwekkend als je de stam benadert onder de geweldige kroon. Helaas is de weide rond de eik niet vrij toegankelijk; ter compensatie dit plaatje.
In de jaren negentig en tot 2003 maakte de reuzeneik niet zo'n florissante indruk: hij had veel last van vraat door Groene Eikenbladrollers, Kleine Wintervlinders en andere insecten en was begin juni soms haast weer zo kaal als in de winter. Gelukkig maakte hij vervolgens zoals dit een eik betaamt een nieuwe bladertooi, het zgn. Sint-Janslot. Dit kost echter wel veel energie; bovendien viel op dat het blad van deze eik er daarna niet meer erg fris uitzag. De boom had het beslist zwaar, er zijn in die periode verscheidene takken afgestorven. Naar mijn idee doet de zware bemesting in de regio met de hoge ammoniakconcentraties deze en andere eiken geen goed. Het schijnt dat de zogenaamde Mycorriza-schimmels, die in de bodem een belangrijk samenwerkingsverband hebben met de boomwortels, hierdoor sterk zijn achteruit gegaan. Daarnaast heeft men in Duitsland wortelsterfte door aantasting door wortelparasitaire schimmels ( o.a. Phytophtora ) aangetoond. De eikensterfte in de bossen rond Vorden is opvallend. Hierbij zouden ook de in de 60-er jaren (te) sterk doorgevoerde ontwatering en sindsdien sterker dan vroeger fluctuerende grondwaterstanden een rol kunnen spelen.

Gelukkig zijn de insectenplagen in de laatste jaren minder extreem. Zomer 2006 stond de Vordense eik er beter bij dan in jaren, met slechts een lichte vraat. Het blad heeft een normalere vorm en tijdens de herfst van 2005 produceerde hij meer eikels dan de voorgaande jaren, toen het leek dat de boom de eikelproductie niet meer kon opbrengen.

Begin augustus 2008 is een van de grootste takken afgebroken, waarschijnlijk tijdens een forse bui .

De tak was erg zwaar: na een meter vertakte hij zich verder in twee armen die zo'n 18 meter zuidwaarts reikten. Ook is hier te zien dat er sprake was van houtrot. De aanhechting tussen de twee splitsende takken had bovendien het karakter van een plakoksel: op het schurende grensvlak was de houtrot het verst gevorderd. Inmiddels heb ik aan een uit de rechter tak gezaagde plak 211 jaarringen geteld. De boom is waarschijnlijk 20, misschien 30 jaar ouder dan het punt op het zaagvlak en daarmee in 2008 231 tot 241 jaar oud, dus ± 1767 tot 1777 ontkiemd.

Van de bomen nabij Kasteel Vorden zijn ook de zeldzame fladderiepen (Ulmus laevis) vermeldenswaard. Meerdere oude exemplaren staan in een houtwal ten noordwesten van het kasteel. Hierboven een overzicht van deze groep. Deze bomen zijn in november 2007 ontdekt door de heer Fako Dzigal, inventarisatiemedewerker van Geldersch Landschap. Tot dan toe was deze groep aan de aandacht ontsnapt.

Het grootste exemplaar bestaat uit maar liefst 10 grotere en kleinere stammen. Gezamenlijk hebben deze een omtrek van ongeveer 8 meter. Wellicht zijn ze allen ontsproten uit één gemeenschappelijke wortelkluit; in dat geval vormen ze een kloon.

De dikste individuele fladderiep in deze groep bereikt een omtrek van ruim 4 meter.

Deze stam is volledig hol door inrotting. In combinatie met de scheefstand zal de boom niet erg lang meer staan. Op de achtergrond links valt Kasteel Vorden te herkennen. Het is de vraag of de fladderiepen van Vorden bewust zijn aangeplant. Het is ook mogelijk dat ze resteren vanuit een wilde populatie en als hakhout hebben overleefd. Deze exemplaren kunnen ook zijn uitgegroeid vanuit hakhoutstobben, maar onderzocht heb ik dit niet.

De bloemetjes van de fladderiep zijn veel langer gesteeld dan van andere iepensoorten.

Ook in een bomenrij langs de Baakse beek ten zuiden van het kasteel staan meerdere fladderiepen; tenslotte staat een exemplaar helemaal vooraan links van de oprijlaan naast een groep zomereiken. Van deze soort staat een schitterend monumentaal exemplaar in het gehucht Heure nabij Borculo.

Enkele kilometers oostelijk van Vorden ligt het rustieke dorpje Linde. Het café nabij de molen is een geliefde plek om te pauzeren tijdens fietstochten. Nabij Linde staat de boerderij Kostede, die wordt vergezeld door een dikke tamme kastanje met een omtrek van 6 meter.

Volgens de bewoners is de kastanje geplant door de overgrootvader van de huidige generatie. Deze Jan Koning is waarschijnlijk rond 1880 - 1890 geboren, wat een plantjaar rond 1900 - 1910 doet vermoeden. De boom is dan flink snel gegroeid. De Kostede-boerderij is (volgens een bordje bij het huis) gebouwd in 1830: aanplant in die beginperiode komt op mij waarschijnlijker over, mede omdat de boom al een wat afgetakelde indruk maakt. De bewoners houden hem bij elke storm nauwlettend in de gaten: een val op de woning zou desastreus kunnen zijn.