De Kabouterboom, een Tamme Kastanje
Nabij Nijmegen, in Beek-Ubbergen,
is het Kastanjedal te vinden.
In de hellingen van de grote stuwwal ligt een fraaie bron,
waaruit een beekje ontspringt. Het beekdal ontleent zijn naam aan
de oude Tamme Kastanjes die
langs de beek groeien. Direct boven de bron staat de beroemde
Kabouterboom. Deze naam dankt hij aan de holle
stam, met aan de voet veel gaten en spleten: al vele decennia
lang wordt aan kinderen uit de buurt verteld dat hier kabouters
in huizen. Ook de omgeving is sprookjesachtig: de bron aan de
voeten van de Kabouterboom is rijk aan bijzondere plantensoorten
zoals Reuzenpaardestaart en Paarbladig Goudveil, het heldere
beekje wordt omzoomd door meer zware Kastanjes en de wat wijdere
omtrek is landschappelijk zeer fraai: het Kastanjedal behoort tot
de Heerlijkheid
Beek, eigendom van Het Geldersch
Landschap. Het landschap wordt gekenmerkt door het
grote reliëf, de afwisseling van zware loofbossen met glooiende
weilanden en akkers en fraaie vergezichten over de Ooipolder. De
hellingbossen worden gedomineerd door Beuk, maar er groeien naast
Grove Den, Berk, Zomereik en Amerikaanse Eik ook vrij veel
inheemse Wintereiken en opvallend veel Tamme
Kastanjes. Deze boomsoort is niet inheems in Nederland, van
nature komt hij voor in Turkije en Griekenland, maar kwam
waarschijnlijk tijdens de laatste ijstijd ook voor op het
Iberische Schiereiland en heeft vanuit die beide regio's zich na
de ijstijd verspreid over Italië, Zwitserland en Zuid-Frankrijk.
De Romeinen waren liefhebbers van de vruchten en namen deze mee
naar de noordelijke uithoeken van hun rijk en hebben kennelijk
Kastanjes geplant in hun nederzettingen in de zuidelijke
Nederlanden.
Rond de Kabouterboom is zwaar gevochten tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Daarbij werd de Kabouterboom getroffen door
granaatvuur, maar hij is bijna zestig jaar nadien, ondanks de
beschadigde en holle stam, nog steeds vitaal. Ook in de jaren
zeventig is de boom eens door brandstichting belaagd, maar
blijkbaar heeft men deze brand op tijd kunnen blussen.
Kabouterboom
in brand gestoken.
Onbekende vandalen hebben op dinsdagmorgen 11 januari 2005 de
Kabouterboom in brand gestoken. Ondanks de snelle komst van de
brandweer is de schade aanzienlijk, de boom staat er
zwartgeblakerd bij. Gevreesd wordt voor het leven van deze
bijzondere kastanje. De holle boom trok als een schoorsteen: van
onderen de vuurhaard en hoog daarboven de vele gaten en kieren.
Terreinbeheerder Hans Hengeveld van Geldersch Landschap en
Geldersche Kasteelen vreest dat de nog nasmeulende boom de
genadeklap is toegebracht. "Het is zo heet geworden dat de
cellen hebben gekookt. Als die cellenstructuur kapot is gebrand,
groeit hij niet meer." Hengeveld
stelt dat de vandalen er mogelijk geen rekening mee hebben
gehouden dat de kastanje een unieke boom is met grote
landschappelijke en cultuurhistorische waarde. De boom is ook een
populaire toeristische trekpleister. De politie stelt een
onderzoek in naar de brandstichters. De daders of hun ouders
kunnen aansprakelijk gesteld worden voor de schade.
Aldus
ongeveer de berichtgeving in de lokale zowel als landelijke pers
van 12 januari 2005. Het zou zeer triest zijn als de Kabouterboom
op deze wijze aan zijn eind komt. Na de eerste grote schrik na de flinke brand in de
boom op dinsdagochtend 11 januari heeft eigenaar/beheerder van de
Heerlijkheid Beek Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen de
schade nader bekeken, samen met deskundige Luc Noordman van de
Bomenstichting. Noordman en de beheerder zijn vrij optimistisch
over de overlevingskansen.
Ik citeer uit het verslag op de website van Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen:
Ondanks de
'schoorsteenbrand' ziet de bast er aan de zuidkant nog gaaf uit.
Bepalend voor de overlevingskansen is vooral hoe heet die bast is
geweest. Is de temperatuur te hoog geweest, dan zijn de cellen
‘gekookt’. De celstructuur is dan kapot en de boom is
ten dode opgeschreven. Maar ook al heeft binnenin op 20 cm
afstand het vuur gewoed, toch is er een gerede kans dat de
buitenkant het redt, omdat hout goed warmte isoleert. Ook de
deskundige van de Bomenstichting die bezig is met het ‘schaderapport’
is zonder meer optimistisch. Zeker is dat de boom nog verder
onderzocht en boomchirurgisch behandeld zal worden.
Het zal heel spannend worden dit voorjaar of zich knoppen en
nieuwe bladeren vormen. Zelfs al overleeft de boom deze zware
aanslag, goed doet hem zeker niet, te vergelijken met een
hoogbejaarde man of vrouw, die een heup breekt. Op onze bomen en
bossen moeten we heel zuinig zijn en zeker op zulke unieke
exemplaren als deze.
Erg
jammer is de schade ook in verband met de opening van het door de
VVV uitgezette Kabouterpad, bedoeld voor
kinderen, Pasen 2005: hoogtepunt daarvan zou de Kabouterboom
zijn. Het pad is wel geopend, maar voor kinderen zal de
zwartgeblakerde boom een cynische blik op onze zorg voor natuur
opleveren. Gelukkig is de boom het volgend voorjaar weer groen uitgelopen,
evenals de volgende jaren.
Hier nog een link over de
Kabouterboom en de brand:
http://www.bomengids.nl/kabouterboom.html
De Kabouterboom
staat bekend als Nederlands dikste boom: op het voor de boom
geplaatste bordje worden een stamomtrek van 850 cm en een
leeftijd van 450 jaar aangegeven, gegevens die worden aangehouden
door de Bomenstichting. Beide cijfers zijn wellicht wat
geflatteerd:
omdat hij op een steile helling staat is zijn omtrek
moeilijk te meten. De officiële Europese meetmethode is
loodrecht op de as van de stam op 1,30 meter hoogte boven het
hoogste punt van de bodem rond de stam. Op die manier gemeten
haalt hij (in 2002) slechts 786 cm en wordt nu overtroffen door
de Plataan van Laag Keppel.
Gezien de vrij snelle diktegroei van tamme kastanjes is ook de
leeftijd wellicht te hoog geschat: in Engeland zijn Tamme
Kastanjes te vinden van nog geen 300 jaar met een grotere omvang.
In de Achterhoekse plaats Beltrum (bij Groenlo) staat bij de R.K.
kerk een Tamme Kastanje met een omtrek van 622 cm (in 2004). De
kerk is in 1854 gebouwd, dus precies 150 jaar; volgens de tuinman
is de Kastanje enkele jaren voor de kerkbouw geplant, rond 1850.
In het boek "Monumentale Bomen" van Gerrit de Graaf
c.s. wordt een plantjaar van 1820 - '30) gegeven. In Gorssel
heeft een in 1950 geplante vrijstaande Tamme Kastanje in 2004 een
omtrek van 360 cm bereikt. Deze gegevens wijzen op behoorlijk
hoge groeisnelheden voor Tamme Kastanjes. De leeftijd van de
Kabouterboom zal wellicht minder dan 400 jaar zijn.
The biggest Sweet
Chestnut of the Netherlands, depending on measuring
method, 850 or 786 cm (27,9 or 26 feet) circumference, called the
"Kabouterboom" wich means 'Gnome
Tree', near Nijmegen is also the biggest-girthed tree of
the Netherlands. It is estimated to be about 450 years old. In
World-War II there was a great fight around the tree, wich was
damaged by shells, but has survived till now. The Sweet Chestnut
was introduced to the southern half of Holland by the Romans, who
liked their fruits. Still the distribution of this species is
mainly in the southern half of the country, where the Romans have
been.
Alas in the morning of the 11th of january 2005 the tree has
been set on fire; although the fire-brigade was very quick till
next spring it was unsure if the tree still was alive. We are lucky that it
became green again the next seasons and still is alive!
De Tamme Kastanje (Castanea sativa) heeft net als de Paardekastanje(Aesculus hippocastanum) forse glimmende vruchten met een stekelige bolster. De gelijkenis is echter oppervlakkig, de twee soorten zijn beslist geen verwanten, wat aan de zeer verschillende bloei en bladvorm wel te zien is. De geelgroene mannelijke katjes bloeien in juni/juli, lang ná het uitkomen van de bladeren. De Tamme Kastanje behoort tot de familie der Napjesdragers, waar ook de eiken en beuken toe behoren. Uiterlijk hebben Tamme Kastanjes wel iets van Eiken: een gedrongen, krachtig postuur, een ruwe, diep gespleten schors, zware takken en bij oudere bomen een massieve stam. De schors vertoont vaak een kenmerkende draaigroei. In Nederland zijn Tamme Kastanjes vooral in het zuidoostelijke deel van het land te vinden. De mooiste en oudste exemplaren staan in de regio rond Nijmegen, nabij Arnhem en Rheden, hier en daar in de Achterhoek en in Limburg. In noordelijker delen van het land blijven Tamme Kastanjes vaak klein: vermoedelijk zijn de zomers hier net te koel voor een optimale groei van de soort, die bovendien last kan hebben van vorstschade. In Engeland, Frankrijk en de Zuid-Europese landen staan nog veel dikkere exemplaren dan de Kabouterboom. Sommige zullen ouder zijn, maar bovendien groeien ze in vorstvrije streken sneller.
Een kenmerkende Tamme Kastanje in Petworth Park in West-Sussex, Engeland; omtrek 710 cm. Een nog dikker omgewaaid exemplaar in dit park bleek slechts 240 jaar oud. Zie voor informatie over Petworth ook Engeland 2.
Thumbnail
Tamme Kastanje Blad en
Vruchten
Home Nederlandse Versie---Engeland---Links---England---Home English Version