Engeland pagina

Engeland 1

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

In Engeland en Wales zijn nog zeer veel oude bomen. De Engelsen zelf denken dat ze meer oude bomen bezitten dan de rest van Europa bij elkaar. Nu gaat dat vast niet op voor bos-bomen, maar waar het gaat om vrijstaande exemplaren is dit idee nog zo vreemd niet. In de talloze landgoederen, maar ook op gewoon boerenland, staan grote aantallen vrijstaande bomen en boomgroepjes. Vrijstaande bomen zijn echt kenmerkend voor het Engelse landschap. De Engelsen hebben bovendien een grote traditie in het beschermen van oude cultuurgoederen; het landschap zien ze, zeker waar het gaat om landgoederen en het traditionele agrarische platteland, als belangrijk cultuurgoed. Oude bomen zijn daarvan een onlosmakelijk onderdeel.

De belangrijkste boom van Engeland is vanouds de Eik , die dan ook de " English Oak " wordt genoemd. Het gaat daarbij meestal om de Zomereik ( Quercus robur) , maar vooral in het westen ook om de Wintereik ( Quercus petraea ). De eik is in de meeste streken alomtegenwoordig, vooral als vrijstaande boom, maar ook in houtwallen, bossen en bosjes. In bepaalde streken zijn daarbij opvallend veel oude of zelfs oeroude exemplaren, bijvoorbeeld in Windsor Great Park en Staverton Park in Suffolk, waar duizenden oude eiken groeien. Een dergelijk aantal oude, min of meer vrijstaande eiken is verder alleen plaatselijk in Duitsland, Polen, Tsjechië, maar vooral Zweden te vinden. Veel van de oudste eiken in Engeland zijn vroeger geknot geweest. De Britten menen dan ook dat knotten de levensduur van eiken verlengt. In elk geval lopen lage, geknotte bomen minder risico om om te waaien, maar of ze los daarvan ook vitaler zijn blijkt niet duidelijk uit de voorbeelden van zeer oude, ongeknotte eiken op het Europese vaste land.
Vroeger was de Iep ook een erg bepalende boom in het Britse landschap. Door de Iepziekte zijn hier miljoenen iepen gesneuveld; oudere Iepen moet je in zuidelijk Engeland tegenwoordig met een lantaarntje zoeken. In Schotland schijnen er wat meer te zijn overgebleven. Van de inheemse soorten zijn de Beuk , de Linde en de Es plaatselijk ook belangrijk in het landschap. De oudste bomen van Groot Brittannië zijn waarschijnlijk de geweldig dikke Taxusbomen die vooral veel op kerkhoven staan. Volgens sommige onderzoekers zouden deze van voor onze jaartelling stammen en dus ouder zijn dan de er blijkbaar later bijgebouwde kerken.
Vooral op landgoederen zijn veel zware Tamme kastanjes te vinden, lokaal ook forse Platanen en Gewone Esdoorns en in de parken nabij landhuizen ook verschillende recentere exoten als Ceders, Sequoia's en Thuja's. Met name op landgoederen in Schotland zijn vanaf de midden negentiende eeuw veel hoge naaldboomsoorten, afkomstig uit het westen van de VS en Canada, aangeplant, bijvoorbeeld Douglasspar, Sitkaspar en Reuzenzilverspar. Ze doen het in het regenrijke Schotse klimaat zeer goed en bereiken er bij leeftijden van 100 tot 150 jaar al hoogtes van 50 tot 64 m.

In Groot Brittannië zijn meerdere organisaties die zich intensief met bomen bezig houden. Twee daarvan richten zich vooral op oude dan wel grote exemplaren: het Tree Register of the British Isles (TROBI), opgericht door o.a. de beroemde dendroloog Alan Mitchell: dit houdt een register bij met tienduizenden individuele bomen van alle in het land voorkomende inheemse en exotische soorten. De tweede organisatie is het Ancient Tree Forum and the Woodland Trust, die zich inzetten voor een betere bescherming en bekendheid van oude bomen. De websites van beide organisaties zijn een bezoekje waard, zij het dat die van TROBI deels alleen voor leden toegankelijk is. Op de website van Ancient Tree Forum kunt u doorklikken naar de Ancient Tree Hunt, een interactieve kaart en zoekpagina met meer dan 4000 oude bomen gerangschikt per locatie en soort en met gegevens over de stamomtrek: http://www.woodland-trust.org.uk/ancient-tree-hunt/

Om onderstaande plaatsen te zoeken, kunt u online uitstekende kaarten vinden bij : http://www.multimap.com/. U kunt daar een plaatsnaam, bijv. Nonington, intypen, waarna u van die locatie kaarten op diverse schalen, waaronder gedetailleerde 1:25.000 kaarten, kunt bekijken en printen.

In Kent, in het licht glooiende landelijke gebied tussen Dover en Canterbury, ligt het dorpje Nonington. Aan de zuidzijde van het dorp ligt een landgoed, Fredville Park, dat vele oude bomen herbergt. De geweldigste boom op dit landgoed is "Majesty", de Fredville Oak: volgens dendroloog Alan Mitchell (literatuur 9), en velen met hem, de indrukwekkendste eik van Engeland. Zijn enorm dikke stam heeft een omtrek van 12,34 meter (gemeten in 2006 op 1,3 m hoogte) en is daarmee de 7e eik in dikte van Engeland. In tegenstelling tot de zes nog iets dikkere eiken is Majesty geen knot-eik: zijn stam loopt door tot 9 meter hoogte. De eik is als geheel 18 m hoog.

Aan de noordzijde is een groot gat in de stam te zien; dit is waarschijnlijk ontstaan in 1924, toen een grote tak is afgebroken. Het is met verse breukwonden te zien op een foto uit 1926, zie de aparte pagina over Majesty. Te zien is dat de wond de afgelopen 80 jaar aan de randen met nieuwe schors is overgroeid, maar het lukt de eik niet meer het gat te dichten. Door het gat kan men naar boven kijken in de stam, die zo hol is als een schoorsteen. Dit was waarschijnlijk al in de 19e eeuw het geval. De angst van sommigen dat de eik elk moment kan instorten, deel ik niet, hij maakt op mij een stabiele en vitale indruk en wordt door omringende bosjes redelijk beschermd tegen stormen. Wel zijn er enkele zeer zware takken aan de noordzijde die kunnen afscheuren, maar dit hoeft niet het einde van de gehele eik te betekenen.

Over de leeftijd van deze zomereik wordt uiteenlopend gedacht: Alan Mitchell meende (in 1990) op basis van zijn vrij snelle groeiprestaties sedert 1820 dat hij maar 450 jaar kan zijn, anderen hebben het juist over 1000 jaar. Op een bordje tegenover de pub van Nonington (The Old Oak Inn!) staat dat de Fredville Oak al floreerde in 1554, maar waar deze wetenschap op is gebaseerd, wordt niet aangegeven. De meest betrouwbare schattingen, met name van John White (dendroloog van het befaamde Westonbirt Arboretum, literatuur 17), komen nu op 500-600 jaar, gezien de enorme omvang niet echt oud. Leidraad bij deze schattingen is de groei in omtrek van de stam, die sinds 1822 steeds ruim 2 cm per jaar is geweest. Ik acht een kiemjaar tussen 1400 en 1500 heel plausibel.

Deze Majesteit was tot enkele jaren geleden tamelijk anoniem: zelfs in het naburige dorp wisten vele bewoners niet van zijn bestaan. Sinds de Ierse landlord en publicist Thomas Pakenham hem uitvoerig heeft gehuldigd in zijn schitterende bomenfotoboek "Meetings with remarkable Trees", is de eik beroemd. Ook vanuit Nederland wordt hij regelmatig bezocht door Boomaanbidders. De landgoedeigenares koestert deze en de andere bomen zeer: het is verboden de oudjes ook maar een haar te krenken. Meer foto's, tekeningen en informatie over Majesty en Fredville Park zijn te vinden op de speciale pagina over His Majesty. Zie ook de pagina over zijn concurrent de Bowthorpe Oak.
Mooie foto's zijn ook te zien op de website van Jeroen Pater: http://www.monumentaltrees.eu/html_pagina/engeland/Majesty.html

Recent (zomer 2005) was de beroemde Amerikaanse bomenexpert Robert van Pelt (schrijver van o.a. Forest Giants of the Pacific Coast ) in Groot Brittannië waar hij talloze oude en grote bomen heeft bezocht waaronder Majesty. Hij vreest dat de boom binnen enkele jaren zal instorten, een angst die ik niet deel. Hij heeft het totale volume van deze eik geschat op 93,4 kubieke meter. Hij vond slechts één eik met een groter volume, een wintereik bij Croft Castle van 107,6 m3.

In Fredville Park staan ook meerdere dikke Tamme Kastanjes: in vele landgoederen in Engeland zijn oude exemplaren van deze van nature Zuid Europese soort te zien. Ze zijn er net als in zuidelijk Nederland mogelijk al door de Romeinen gebracht: in elk geval zijn er in oude Romeinse kampementen resten van kastanjes gevonden. De kastanjes van Fredville zullen niet uit Romeinse tijden stammen, maar toch wel enkele eeuwen geleden zijn aangeplant. Dit zijn drie van de dikste exemplaren, met een omtrek op borsthoogte van (van links naar rechts) 9,7, 8,0 en 9,0 meter.

Hier de grillig verweerde stam van de dikste van de drie kastanjes. Tamme kastanjes groeien in een voldoende warm en regenrijk klimaat vaak sneller in de dikte dan zomereiken, de omtrektoename op borsthoogte is in Zuid Engeland bij vrijstaande exemplaren gemiddeld 3 cm. Deze kastanjes zijn naar mijn inschatting dus rond 1700 aangeplant.

Dit exemplaar met een op de grond gezakte tak heeft een stamomvang van 9 meter. In deze kastanje heeft men vroeger een trap gebouwd zodat 12 tot 20 personen op de takken konden plaatsnemen. De boom heette daarom "the Step - Tree".

Om Fredville Park te vinden kunt u vanaf de A2 van Dover naar Canterbury de B2046 naar Aylesham inslaan. Daar borden naar Nonington volgen. Tegenover de pub in Nonington staat een info-bord met plattegrond. Vanaf dit bord loopt een wandelroute zuidwaarts Fredville Park in. "Majesty" is te vinden op privé-terrein in een bosje achter een woning die na 600m rechts van dit pad ligt. Als u daar vraagt naar de Fredville-Oak wordt u zeker een bezoekje gegund. De kastanjes en andere fraaie bomen staan wat verderop in de weiden langs het pad. Het pad komt na 1½ km uit op de Nightingale Lane, het weggetje van Nonington naar het dorpje Frogham. Locatie op het Brits National Grid: TR 259513. Zie voor een kaart http://www.multimap.com/.