Warnsveld pagina

Warnsveld

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

Ook deze Warnsveldse boom is een pracht-exemplaar: een tulpenboom met de fraaie Latijnse naam Liriodendron tulipifera , een verwant van de Magnolia. Deze reus is inheems in het oosten van de Verenigde Staten en is daar de hoogste loofboom, tot 59 m. De Warnsveldse boom staat bij een particulier landhuis en is volgens de Bomenstichting rond 1830 aangeplant. De eigenaren vertelden mij echter dat het landhuis uit 1850 dateert, evenals de bomen in het omringende bos. Dit maakt een plantjaar voor de tulpenboom in of na 1850 ook waarschijnlijk. Deze gigant is 32 m hoog en met een omtrek van 676 cm (2010) de dikste tulpenboom van Nederland. Al met al is deze boom een geheimtip voor de ware bomenspeurder. Mocht u hem ontdekt hebben, wel om toestemming vragen aan de eigenaren!

De Tulpenboom heeft een kenmerkend ruwe stam; dit exemplaar vormt net als veel lindes worteluitlopers die zich hebben ontwikkelt tot nieuwe substammen. Zijn naam dankt de boom aan de bloei in juni met talrijke tulpvormige bloemen, die minder opvallen dan magnolia-bloemen, maar een subtiele schoonheid bezitten met hun oranje en geelgroene kroonbladen. Grappig is dat de substammen zich echt als jonge bomen gedragen: terwijl in juni de oude boom volledig overdekt is met bloemen, is er aan de jonge knapen nog geen bloem te ontdekken. In de stamvoet zit een diepe holte: de stam is onderin vermoedelijk geheel hol.
Een evenzeer indrukwekkende, slankere maar hogere Tulpenboom staat in Arnhem.

In de buurtschap Warken, oostelijk van Warnsveld, staat op het erf van boerderij 'Addink' een der oudste lindes van ons land. In de jaren 80 heeft de recent overleden Gorsselse bomenkenner Bert Schut uitgebreid onderzoek naar de ouderdom van deze boom gedaan. Zoals bij vrijwel alle oude lindes is de stam volledig hol en in dit geval in twee delen uiteengevallen. Op een directe manier de ouderdom bepalen is daardoor niet mogelijk. Schut heeft daarom allerlei oude archieven en documenten doorgespit. Daaruit blijkt dat de Marke van Warken al voorkomt in een Oorkondenboek uit 1059. Schut achtte het mogelijk dat de linde ooit diende als grensboom van de Marke of is geplant toen het Addink is gesticht. De hofstede Addink is voor het eerst schriftelijk vermeld in 1382.

In een geschrift uit 1574 is sprake van "den Warckenschen Boom", die op deze locatie zou hebben gestaan. Een boom die zodanig werd aangeduid moet toen al opvallend en flink groot zijn geweest. Of het daarbij om dezelfde linde gaat, is moeilijk te bewijzen, maar Bert Schut was er van overtuigd en dacht dat de linde zo'n 600 jaar oud is. De Bomenstichting vermeldt in haar lijst dat de linde vermoedelijk tussen 1600 en 1700 is geplant en gaat dus niet mee in Schut's aannames. Schut meende dat het om een zuivere winterlinde ofwel kleinbladige linde (Tilia cordata) gaat, de Bomenstichting stelt daarentegen dat het om een gewone Hollandse linde (Tilia x europea) gaat. Het blad aan de oudere takken is inderdaad vrij klein, met een grijsgroene onderkant en met oranjebruine haartoefjes in de nerfoksels, wat toch wijst op de winterlinde. De Hollandse linde heeft witte haartoefjes in de nerfoksels. Het aantal bloempjes per steel (3 - 6) duidt wel op Hollandse linde.

De linde heeft een holle en in twee delen uiteengevallen stam. Het zuidelijke deel is fors en draagt een grote kroon; het noordelijk deel is grotendeels weggerot en heeft nog slechts een enkel levend takje. Eigenaar H.J. Memelink vertelde dat in begin twintigste eeuw de stam nog een gesloten indruk maakte: hij was wel hol, maar dit was alleen van bovenaf te zien. Tijdens een storm in de begin jaren dertig zijn twee stammen afgewaaid en is de grote opening in de stam ontstaan. Deze oude stamdelen hebben een gezamenlijke omvang van 740 cm op borsthoogte. Daarnaast groeit vanuit het wortelstelsel nog een zeer forse zuiger, links achteraan op beide foto's. Deze was volgens de eigenaar, de heer Memelink, rond 1935 nog slechts polsdik maar is nu zo'n 80 cm in diameter en vormt een nieuwe boom.

Op deze foto uit december 2000 is de scheur tussen de twee stamdelen en rechts een deel van de uit de twintiger jaren daterende nieuwe uitloper te zien. De linde heeft nog een forse kroon die tot 19 m hoogte reikt. Tijdens een zeer zware onweersbui op 2 juni 2003 zijn er enkele flinke takken uitgebroken. Boomverzorger Warner Jan de Wilde & compagnon hebben de boom zo goed mogelijk bijgesnoeid en de gesteltakken onderling verankerd, waarna een hek om de linde is geplaatst. Lindehout is zacht en rot makkelijk. Desondanks zijn dergelijke lindes zeer taai en kunnen soms nog eeuwen leven (in tegenstelling tot bv. beuken), doordat ze steeds weer nieuwe substammen, wortelopslag, waterlot en zogenaamde adventiefwortels kunnen vormen. De eigenaren vertelden mij zich bewust te zijn van de waarde van de linde en zijn trots en zuinig op hun boom.

De Warkense linde is zeer vitaal en heeft een zeer volle kroon, zoals op deze foto uit juni 2008 is te zien.

April 2000: Vlak bij Warnsveld, achter Huize 't Velde, staan aan de Berkel twee weerbarstige zomereiken, scheef en met door stormen geteisterde kronen. Hoewel ze daar heel rustig verwijlen, hebben ze toch iets dramatisch in hun uitstraling. Ik noem ze Kain en Abel, naar het voorbeeld van het eikenpaar Adam en Eva op het landgoed Stoutenburg te Leusden. De eiken hebben beiden een stamomvang van ongeveer 6 meter en zullen er al zo'n 250 jaar staan. Hier ziet u Abel van nabij, met zijn vervaarlijk hellende stam; hij staat in zeer zompige bodem met een hoge grondwaterstand.

September 2000: De reus Abel geveld. Hoewel dit zo lijkt niet door mij, maar door een matige zomerstorm in augustus 2000. Eiken worden door hun diep wortelstelsel niet snel ontworteld, tenzij een hoge grondwaterstand diep wortelen onmogelijk maakt en wortelrot bevordert. Bovendien hing deze eik scheef: zijn eigen gewicht van ongeveer 25 ton is hem fataal geworden. Hopelijk laat de eigenaar, het Gelders Landschap, dit fraaie monument nog een paar jaar liggen voor de wandelaars, maar ook voor paddestoelen en allerlei dieren, die hem langzaam zullen verteren of als schuilplaats zullen gebruiken. Zijn buurman Kain staat er nog, onaangedaan.....

Naschrift februari 2001: helaas heeft men de eik opgeruimd. De verzaagde brokken liggen verderop in een laan. Daardoor krijg ik wel de kans de jaarringen exact te tellen: 280 jaar was de boom, nog iets ouder dan ik hierboven vermoedde.

Oktober 2002 - het verhaal gaat verder: op een fietstocht bekijk ik de gevolgen van de zware zuidwesterstorm van zondag 27 oktober voor de bomen rond Zutphen. Menig markant exemplaar heeft zich er goed doorgeslagen. Minder goed is het afgelopen voor Kain: tot mijn schrik zie ik dat ook deze oude reus totaal is afgeknapt. De stam blijkt op enkele meters hoogte rot te zijn geweest. Triest liggen enorme brokken stam en dikke takken nog vol bladeren wanordelijk rond de stamruine. Eén levende tak rest er nog. De boom was vele jaren geleden zwaar getroffen door de bliksem, te zien aan een beschadiging in de bast van bovenin de kroon tot onderaan de stam. De bliksem bleek een holte te hebben veroorzaakt en zwart geblakert hout binnenin, terwijl er ook flinke delen van de stam door bruinrot waren aangetast, vermoedelijk veroorzaakt door paddestoelen. De blikseminslag en bruinrot hebben de eik ernstig verzwakt.

September 2008 - Kain is deze zomer definitief gestorven: de laatste levende tak, bij de vorige foto links en hier rechts te zien, is afgebroken tengevolge van het verder inrotten van de stam.

Wie, teleurgesteld, in volle glorie verkerende zomereiken van vergelijkbare leeftijd van nabij wil aanschouwen, raad ik aan om de Eik van Epse, aan de Bolmansweg ten noorden van Gorssel, de Eik aan de Dalweg te Arnhem of het Eikenlaantje bij Kasteel Ampsen ten noorden van Lochem te bezoeken.