Doesburg pagina

Doesburg

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

Op een uurtje fietsen ten zuiden van Zutphen, niet ver van Doetinchem, staat het schitterende Kasteel Laag Keppel, fraai gelegen aan de Oude IJssel. Hier staan, respectievelijk stonden enkele ware boomreuzen.

Het beeld op bovenstaande foto is helaas alweer verleden tijd: vandaag, 14 april 2003, kwam aan ruim twee eeuwen leven van de indrukwekkende Bruine Beuk van Laag Keppel een einde. De beuk behoorde met een stamomvang van ruim 7 meter tot de dikste van ons land. Met haar positie op het grote gazon voor Kasteel Laag Keppel was het een echte blikvanger. Toen ik vanmorgen langs Laag Keppel wandelde, zag ik tot mijn schrik dat deze prachtige Beuk onttakeld werd door boomverzorgers Warner Jan de Wilde & compagnon. Het bleek dat de Baron hiertoe opdracht had gegeven daar de top van de beuk gestorven was en recent enkele grote takken waren afgebroken. De boom was ook hol. Daar het gazon regelmatig wordt gebruikt voor ontvangsten met gasten en kinderen werd dit te gevaarlijk. Deze beuk behoorde tot de dikste beuken van ons land en kon zich in omvang en allure meten met de fameuze Bruine Beuken van Den Bramel en de Engelenburg. Omdat het kasteelterrein niet vrij toegankelijk is was dit niet bij het grote publiek bekend. Nog enkele foto's van dit nu gestorven monument.

Gelukkig staat op een steenworp afstand van de gesneuvelde beuk nog deze schitterende en imposante plataan. Net als de bruine beuk is de grote Plataan van Laag Keppel waarschijnlijk aangeplant in of kort na 1780. In dat jaar schijnt de kasteeltuin te zijn heringericht, nadat het poortgebouw is verbouwd, de ophaalbrug is vervangen door een dam en de zuidelijke helft van de 'voorburg' is gesloopt. De beuk was geplant op de plek van deze zuidelijke voorburg.
Deze plataan is werkelijk reusachtig met zijn omvang van 840 cm en hoogte zowel als kroonbreedte van 37 m. Hij bereikt deze superafmetingen echter door vals spel: het is een bomenboeket, een fusie van drie in één plantgat geplaatste boompjes.

Om de bomen te kunnen fotograferen kreeg ik toestemming van de eigenaren, baron en barones van Lynden-Rutgers van Rozenburg. Wie kasteel en bomen wil bezichtigen, wordt verwezen naar de rentmeester.
Zie: http://www.graafschap-middeleeuwen.nl/kastelen/keppel2000.html.

De Keppelse plataan is net als de meeste platanen in Nederland een gewone of 'Londense' plataan, (Platanus x acerifolia ) , ontstaan door kruising van de oosterse-(Griekse) ( P. orientalis) en de westerse (Amerikaanse) plataan ( P. occidentalis ). Deze plataan groeit snel in de dikte: op basis van mijn metingen van de afgelopen 9 jaar neemt de stamomtrek per jaar 4 cm toe.
De westerse plataan doet het heel slecht in Europa en sterft meestal vroegtijdig aan een ziekte: anthracnose; de oosterse plataan groeit redelijk in het Nederlandse klimaat maar heeft last van de soms voorkomende strenge winters: veel exemplaren vertonen vreemde knoesten en bobbels die wijzen op groeistoornissen. De hybride gewone plataan voelt zich in het Nederlandse klimaat echter uitstekend.

De verwachting is dat platanen nog flink ouder en groter kunnen worden: de grootste Engelse exemplaren zijn tot 330 jaar oud en hebben een stamomtrek tot 10 m. In Amerika zijn nog grotere westerse platanen bekend uit het verleden: tot hij omwoei in een storm in 1924 stond in Indiana een plataan die een hoogte van 45 m paarde aan een stamomvang van 13 meter. Uit jaarringtellingen bleek dat de boom 700 jaar was. George Washington beschreef rond 1790 zelfs twee platanen die een omtrek van tegen de 20 m bereikten.
In Griekenland en Turkije staan zeer oude en dikke Oosterse platanen; sommige hebben de naam meer dan 1000 jaar oud te zijn, bijvoorbeeld de dikke Plataan bij de Taveerne in het dorpje Krasi op Kreta, die een omtrek heeft van 13 m en volgens locale informatie zeker 1000 jaar zou zijn. Voor meer info over platanen, zie Plataan en de website Plane trees.

Niet ver van Laag Keppel, op de oude begraafplaats van Doesburg staat een dikke bruine beuk die heel duidelijk het effect van het enten op een onderstam toont. Enten wordt veel gedaan bij speciale variëteiten van bomen (vaak fruitbomen) waarvan moeilijk zuiver zaad is te verkrijgen. De onderstam is meestal een exemplaar van de natuurlijke soort, in dit geval de gewone groene beuk. Hier is de onderstam geweldig dik, met een omtrek van 812 cm (2011) is het zelfs de dikste beuk van Nederland! Boven de entvergroeiing is de stam veel slanker, met een omtrek van slechts 560 cm. Het wortelstelsel ligt voor een deel boven de grond en vormt een zeer imposante voet. Hoewel de top al jaren meerdere dode takken vertoont, is de verdere kroon nog behoorlijk vol en oogt alsof deze beuk nog een poosje mee kan.

In de IJssel uiterwaarden bij Kasteel Bingerden, vlak ten Zuiden van Doesburg, staat een groep van tien buitengewoon zware Canadapopulieren, van de 'Serotina' variëteit. Maar liefst negen exemplaren hebben een stamomvang van meer dan 6 meter, de dikste haalt zelfs 725 cm (september 2007) en behoort daarmee tot de vijf dikste mij bekende populieren van Nederland.
Veel mensen denken dat populieren niet ouder worden dan een jaar of veertig. Gemeente ambtenaren houden dat idee ook in stand, omdat populieren op die leeftijd vaak takken laten vallen, wat bij dergelijk hoge bomen een risico kan vormen.
Deze kanjers zullen rond een eeuw oud zijn. De vraag is hoe lang ze het nog zullen maken. Ze hebben zacht, snel rottend hout en grote maar slappe kronen en zijn mede door hun positie in het open land dus een makkelijk slachtoffer van stormen. Van de meest linker boom op de foto is de top inmiddels grotendeels verdwenen en van de boom rechts is de grote tak aan de rechterzijde afgebroken. In 1991 viel de toen dikste, maar holle populier van Nederland bij Nederhemert ( 760 cm ) ten prooi aan een zware winterstorm.

De brede, open kronen met tamelijk stijve, opgaande takken zijn kenmerkend voor 'Serotina' populieren. Deze variëteit is al vanaf 1700 in Frankrijk geselecteerd en tot 1900 zeer veel aangeplant in Europa. Na 1950 wordt deze kloon nauwelijks meer aangeplant, zodat er nu voornamelijk oude exemplaren van kunnen worden gevonden. Hier rechts het dikste exemplaar, hieronder in close-up. De boom is 34 meter hoog.

Van bovenstaande dikste peppel is de stam onderin ook hol. Elders in Europa (onder andere in Frankrijk en Hongarije) zijn echter Zwarte Populieren bekend van ongeveer 10 meter omvang en meer dan 200 jaar oud , dus wellicht is zo'n reus bij ons over enige decennia ook te vinden, bijvoorbeeld hier bij Bingerden! De populieren van Bingerden zijn van een afstand goed te zien vanaf de weg van Doesburg en Angerlo naar Giesbeek goed te zien. Zie voor meer kapitale Canada-populieren ook Populier.

Op het vrij kleine maar fraaie landgoed Bingerden staan meer indrukwekkende oude bomen, daar geplant in 1791, toen de tuinen opnieuw werden aangelegd in de engelse landschapsstijl door de Duitse landschapsarchitekt J.P. Posth (1763-1831). De klassieke gracht om het huis werd veranderd in een romantisch slingerende waterloop. De vrijgekomen grond werd gebruikt om heuveltjes te maken in het omliggende landschap die met bomen werden beplant. Onder de bomen zijn fraaie bruine beuken, platanen, eiken, een moerascypres, drie zeer fraaie zwarte walnoten en een Amerikaanse hickorynoot.
De tuinen zijn, jaarlijks te bezichtigen op speciale kwekerijdagen in juni of in mei en juni op afspraak voor groepen van 15 of meer personen. Zie de website: http://www.bingerden.com/.