Oude
Bomen vanuit Zutphen bekeken
Dieren
Oude
Bomen vanuit Zutphen bekeken
Old trees in the Netherlands and Europe
Bomen rond Dieren en Rheden
Midden in het oude deel van Dieren, bij het bejaardentehuis De Plataan staat deze gigant, inderdaad een knots van een plataan (Platanus x acerifolia). Hoewel nog niet zo dik als de plataan van Laag Keppel, laat hij zien dat platanen hard hun best doen om de grootste loofbomen van Nederland te worden en daarbij alle eiken, linden, beuken en populieren achter zich te laten. Ze groeien sneller dan de eerste drie soorten en worden vermoedelijk net zo oud als eiken. Daarbij ontwikkelen ze een enorme kroon en zijn in tegenstelling tot populieren ook nog zeer stormvast. De Dierense plataan stamt waarschijnlijk van 1790-1800. Het bijgeplaatste bordje stelt iets overdreven dat hij 41 meter hoog is: nauwkeurig meten is moeilijk maar met een Suunto Clinometer (boomhoogtemeter) gemeten blijkt de hoogte 31 meter, nog altijd formidabel voor een solitaire loofboom. De stamomvang is 545 cm. Vergelijkbare platanen staan bij de Gelderse Toren (net ten noorden van Dieren) en nog iets noordelijker aan de zuidrand van Brummen. Zie ook de Doesburg - pagina.
De stam van de Dierense plataan is volledig gaaf. Platanen zijn zeer sterke bomen die hoge leeftijden kunnen bereiken. Als stadsboom zijn ze daarom zeer populair. Alleen iepen zijn beter bestand tegen beschadigingen in het wortelgebied, zoals bij aanleg van kabels en leidingen of riolering. Platanen die daardoor worden mishandeld vertonen vaak groeistoornissen en laten takken vallen. De plataan van Dieren staat wel langs de openbare weg maar heeft klaarblijkelijk geen last van verdichting van zijn wortelgebied.
Een blik in de enorme kroon die evenmin enige beschadiging vertoont. De plataan maakt een kerngezonde indruk en kan vermoedelijk nog vele decennia mee. Uit prestaties van platanen in Engeland, Griekenland en Turkije is te vermoeden dat dit zelfs eeuwen zouden kunnen zijn.
De Eikenlaan naar de Gelderse Toren
Juist ten noordoosten van Dieren in de IJsseluiterwaard staat een bijzonder kasteeltje, de Gelderse Toren. Het bijbehorend bos is niet groot, maar het heeft een vorstelijke oprijlaan, beplant met oude zomereiken. In het recent verschenen boek over de Gelderse Toren staat dat de laan al op een kaart uit 1718 staat aangegeven. Mogelijk stammen de dikste eiken nog uit die tijd. Na de eikenlaan van Paleis Het Loo bij Apeldoorn, die van voor 1700 stamt, is dit misschien de oudste eikenlaan van Gelderland (het eikenlaantje van Kasteel Ampsen is geen werkelijke laan). De dikste der eiken , de tweede van rechts , heeft een omtrek van 546 cm. Bij de toren staan ook enkele formidabele platanen en een oude linde.
Dezelfde locatie in de gedenkwaardige winter van januari 2009!
De oprijlaan van de Gelderse Toren is één der mooiste bomenplekjes van de regio.
De Gelderse Toren heeft een uit de 12 e eeuw daterend fundament. De onderverdieping stamt uit de 17e eeuw terwijl de bovenbouw in 1855 is gebouwd.
De Hof te Dieren
Aan de zuidzijde van het
oude dorp ligt de Hof te Dieren, eens een Koninklijk goed, later
overgedaan aan een adellijke familie. De eerste beschrijvingen dateren uit 1168.
In 1647 verwierf Prins Willem II het gebied. Hij en zijn opvolger
Stadhouder Willem III liet een jachtslot en een wijngaard
aanleggen.
Nadat het slot in 1795 door brand was verwoest en het park verwaarloosd kwam
het terrein in 1822 in bezit van Marie Cornélie gravin van Wassenaer Obdam,
Vrouwe van Twickel. Zij liet een nieuw landhuis bouwen en een tuin aangelegd
naar ontwerp van J.D. Zocher jr. Tegen het einde van de negentiende eeuw
bracht een andere bekende tuinarchitect, Petzold, nog een aantal veranderingen
en vergrotingen van het kasteelpark aan, die nu nog in de tuinaanleg terug te
vinden zijn.
In de 2e Wereldoorlog is het
landhuis opgeblazen nadat het had dienst gedaan als onderkomen
voor de bezetters. De Hof behoort nu tot de Stichting
Twickel. Er waren recent plannen om op de locatie van het landhuis een
appartementengebouw te bouwen, maar deze lijken momenteel weer afgeblazen.
Tot de bezittingen behoren behalve het park ook
uitgestrekte bossen op de aansluitende Veluwezoom en een fraai
stuk open landschap grenzend aan de IJsseluiterwaarden. Op de foto een
stukje parkbos met hoogopgaande eiken en beuken.
Een blik over de door Zocher ontworpen centrale vijver in de Hof te Dieren. Links aan de vijver een moerascypres, midden achter een mammoetboom, beide waarschijnlijk in de late negentiende eeuw geplant, toen tuinarchitect Petzold het park heeft veranderd en uitgebreid.
Hier een schitterende groep Bruine beuken in volle herfstgloed langs de N 348, die de Hof te Dieren helaas doorsnijdt.
Het parkbos op de bovenste foto van de Hof te Dieren mag dan vrij klein zijn, er staan wel eiken en beuken die tot de hoogste van het land kunnen worden gerekend. Het ligt direct links van de inrit van de Hof te Dieren. In het midden van deze foto staat de hoogste eik die we tot dusverre in Nederland hebben gemeten: met een Nikon Forestry lasermeter blijkt zijn hoogte 41,2 meter. Alleen een exemplaar in Amelisweerd bij Utrecht bereikt eveneens 40 m.
Op deze foto komt de hoogte van deze eik beter tot zijn recht. De stam is 20 m lang tot hij zich deelt in drie hoofdtakken. Ook enkele andere eiken in dit bosje zijn meer dan 35 m hoog, daartoe gestimuleerd door de goede bodem maar ook de omringende beuken. Deze eik kan in het beukengeweld uitstekend meekomen, slechts enkele beuken zijn iets hoger, tot 43 m. Zie ook de pagina over hoge bomen.
Een oude en zeer hoge beukenlaan leidt vanaf de locatie van het voormalige landhuis naar het noorden. De Hof te Dieren is niet vrij toegankelijk. Enkele dagen per jaar is het park opengesteld, bijvoorbeeld tijdens de Open Monumentendag in september 2007.
Oude Populier bij Hof te Dieren
(doorklikken)
De Beukenlanen van Middachten
Enkele kilometers ten zuidwesten van Dieren
staat het indrukwekkende 17e eeuwse Kasteel
Middachten. Bekend bij liefhebbers van
historische architektuur, van formele tuinen en van wilde
planten, maar ook van indrukwekkende oude bomen. Tot het eind van
de 2e Wereldoorlog stond hier de beroemde Middachter Allee, een dubbele
beukenlaan uit 1770, die helaas door de Duitsers werd opgeblazen
om de geallieerden in hun opmars te remmen. De Allee is nu weer
beplant met 50-jarige beuken. De dwarslanen zijn toen echter niet
gekapt.
Hier ziet u de oudste, de oprijlaan van het Kasteel, de
Nieuwe Allee genaamd. Op een oude plattegrond van het landgoed
staat dat een deel van deze laan, net als de eikensingel rond de
Kasteeltuin, in 1733 is aangeplant. Op de officiele website van
Kasteel Middachten staat echter dat de beuken in 1783 zijn aangeplant en weer
elders wordt 1776 genoemd. Hoe dat ook zij, deze beuken behoren tot de oudste,
hoogste en zwaarste laanbeuken van ons land. De dikste exemplaren
halen tegen de 5 m omvang, maar het is vooral hun hoogte die
imponeert: een omgewaaid exemplaar bleek 42 meter hoog te zijn geweest.
In december 2004 heeft Leo Goudzwaard hier metingen gedaan met een Digitale
Hypsometer Forestor Vertex. Meerdere beuken bleken 44 m en hoger, terwijl het
hoogste
exemplaar 48.5 m bleek te zijn. Daarmee is het de hoogste nauwkeurig gemeten
loofboom van Nederland. Alleen één Douglasspar op Het Loo is nog iets
hoger. Zie zijn website Bomenkennis.
Helaas is bovenstaand verhaal inmiddels
verleden tijd. In de week van 7 tot en met 11 november 2005 zijn de oudste delen
van de laan gekapt. Hiermee is aan de vermoedelijk oudste en hoogste beukenlaan
van ons land een eind gekomen.
De beuken waren duidelijk in hun laatste levensfase beland, verschillende waren behoorlijk afgetakeld, maar de oude eigenaar, Graaf Aurel zu
Ortenburg, liet ze tot nu toe staan. Hij noemde de laan al
enige tijd het beukenkerkhof. In 2001 is de oude graaf overleden, waarna zijn
zoon het bewind overnam.
Bij onderzoek sindsdien bleek dat de beuken deels hol waren en aangetast
door zwammen, waaronder de houtskoolkorstzwam. Beuken worden in zo'n toestand
meestal in korte tijd zeer kwetsbaar met risico van omvallen. Dat bleek toen
afgelopen jaar twee beuken onafhankelijk van elkaar en zonder zware storm
spontaan omvielen.
foto: H. Kleijer, boswachter
Een in 2004 spontaan omgevallen beuk in de Middachter
Oprijlaan.
Omdat het de veel gebruikte aanvoerroute voor kasteel en
enkele woningen betrof, vond men het gevaar te groot. De kapplannen zijn in 2003
aangekondigd. Onder andere vanwege mogelijke aanwezigheid van vleermuizen en
uilen is de
kap nog een tijd uitgesteld. Nadat bleek dat de beuken geen belangrijke
slaapplaats voor vleermuizen waren, is het kapbesluit genomen.
Bij bezichtiging van de gekapte bomen is mij gebleken dat een flink aantal ervan
nog gezond en niet hol was, waaronder ook de dikste van allemaal. Van deze
laatste heb ik de jaarringen geteld: ruim 230, dus stammend uit 1775 of iets
eerder. Het kappen van deze gezonde exemplaren blijft wrang.
Hier het trieste beeld na de kap. Bij verscheidene stammen zijn de holtes te zien. Gelukkig blijft het jongere deel van de oprijlaan verderop wel staan evenals het al vrij oude gedeelte aan de andere zijde van de Middachter Allee, richting de stuwwal. Hier staan ook majestueuze beuken met een hoogte tot 43 m. Dit geldt ook voor beuken in en nabij de Hof te Dieren.
Hier de allergrootste beuk van Middachten,
44,25 meter hoog, met een omtrek van 495 cm en in 1733/83 aangeplant. De 4e beuk van
links was het hoogste exemplaar van 46 à 48.5 m en daarmee de hoogste
beuk en loofboom van Nederland. Dat
beuken en andere bomen hier formidabele afmetingen bereiken is te
danken aan de vruchtbare loessgrond en de uitstekende
watervoorziening langs de Veluwezoom tussen Arnhem en Dieren.
Rond het Kasteel staan ook forse eiken uit de 18e eeuw, met
hoogtes van 30 - 37 meter. In de fraaie baroktuin achter het
Kasteel staan een stoere
Libanonceder van ruim 200 jaar en twee Ginkgo's. Rond het kasteel
staat een eikensingel die deels uit 1733 stamt. Bij Ellecom, in het park Avegoor, staan een
Es en een Douglas-spar die een hoogte van respectievelijk 38,5 en 40 meter
bereiken.
Zie ook de pagina over hoge bomen.
De dikste en machtigste beuk geveld. De liggende boom heb ik gemeten: hij bleek 44,25 m lang.
Ernaast stond de hoogste beuk uit de laan; deze was al verwijderd. Boswachter H. Kleijer heeft vlak voor de kap deze hoogste beuk
gemeten met een
hoogtemeter (merk mij niet bekend) en mat
46 m. De dikke beuk was op het oog 1½ à
2 m lager. De meting van de
boswachter lijkt dus behoorlijk goed te kloppen.
Wat betreft het houtvolume van de grootste beuk: de stam is 17 m lang tot de
splitsing in twee takken. Nabij de voet is de diameter 170 cm, halverwege 130
cm. Het volume van de stam is daarmee ongeveer 22,5 kubieke meter. Van de totale
boom minstens 30 m3.
De eiken van Middachten
Voor botanici is Middachten een vermaarde plek. De positie onderaan de Veluwse stuwwal op de rand van de IJsselvallei veroorzaakt een samenkomst van zand- en loess-gronden met rivierklei, waar kalkrijke bronnen en veenafzettingen een rijke variatie in bodemtypen creëren. Hierdoor groeien er tal van zeldzame wilde planten in de niet toegankelijke moerasbossen, het Kooibos en het Faisantenbos geheten, waar bovendien fraaie zomereiken met wijd rijkende wortels een echt oerwoud-gevoel oproepen.....
Nabij Middachten ligt ook het bomenrijke Kasteel Rhederoord. Vlak daarbij staat een der oudste Taxusbomen van Nederland.
Inhoudsopgave van deze website met links naar vele andere pagina's op deze website
Links naar andere websites over bomen en Literatuur over bomen.
Deze website is gemaakt door Jeroen Philippona.
U kunt mij e-mailen op jphilippona@hetnet.nl
