Berkelland 1

Berkelland 1

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

Aan de Borculose straat in Ruurlo staat een zeer markante boom. Deze Kroezeboom van Ruurlo is een zomereik met vier grote stammen, die vlak boven de grond groeien vanuit één gemeenschappelijke wortelstronk. Een afgestorven dunnere stam en meerdere afgezaagde splitsingen van de hoofdstammen laten zien dat er van oorsprong nog meer stammen te onderscheiden waren. Gezamenlijk hebben de stammen een omtrek van 10.12 meter, zodat sommige bomenliefhebbers stellen dat het de dikste eik èn boom van Nederland is. Volgens officiële criteria telt bij een boom die zich beneden 1.30 meter hoogte splitst in meerder stammen echter slechts de omtrek van de dikste stam op 1.30 meter hoogte. Dat is in dit geval slechts 4.5 meter. Het is ook de vraag of het hier om een uit één eikel ontsproten boom gaat, of om een vergroeiing van 4 verschillende individuen. Dit zou door genetisch onderzoek kunnen worden aangetoond. Het uniforme karakter van de kroon, het bladtype en het tegelijk uitkomen en afvallen van het blad wijst in de richting van één individu, maar geeft geen uitsluitsel.

De Kroezeboom had vroeger een markante positie in het open veld, op de es, en gaf de grens tussen verschillende akkers aan. Door de uitbreiding van Ruurlo is hij nu wat prozaïscher in een voortuin van een woonwijk beland. De leeftijd is moeilijk te bepalen. Over de aanplant is niets bekend. Sommige bomenkenners vermoeden dat de boom tussen 1700 en 1750 is geplant. De Bomenstichting en Bert Maes denken eerder aan tussen 1600 en 1700. Het is echter niet onmogelijk dat de gemeenschappelijke onderstam ouder is: de boom lijkt één genetisch exemplaar. Het zou dus om een soort uitgelopen hakhoutstronk kunnen gaan. Gezien de omvang van 10 meter zou de onderstam wellicht meer dan 400 jaar oud kunnen zijn.

Een winterfoto vanuit het noordoosten uit 1929. Met dank aan Leo Besselink, secretaris van "Historisch Vereniging Old Reurle". In het boek van Old Reurle "Ruurlo van 1900 tot Berkelland" is te lezen: Toen de boom nog op de vlakte stond, kon je vanuit Ruurlo gemakkelijk een begrafenisstoet in de verte zien aankomen. De koster, die boven in de klokkentoren door een luikje zicht had op de Kroezeboom, begon met het luiden van de kerk, zodra de stoet de boom passeerde. Vandaar de naam 'Luubusse' ('luibosje').

Vergelijking met oude ansichtkaarten als deze laat zien dat er verschillende substammen zijn afgestorven, andere zijn zichtbaar dikker geworden. Persoonlijk, na vergelijking met talrijke andere eiken en afgezien van een eventueel hakhoutverleden, vind ik een aanplant rond 1700 heel aannemelijk.

Op deze foto uit zijn twee opvallende zaken waar te nemen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben.
A. op de eik groeien flinke paddestoelen, Reuzenzwammen (Meripilus giganteus). Deze duiden op een verminderde vitaliteit van de boom. Recent is er daarom door een boomverzorger kroonsnoei toegepast, er zijn stutten onder de takken geplaatst en er zijn moderne, flexibele kroonankers aangebracht.
B. Voor de eik op de stoep staat een klein kastje. Dit is een elektriciteitskastje, wat wellicht de verklaring voor de teruglopende vitaliteit van de boom kan zijn: de divers kabels zullen door de wortels heen gelegd zijn en daar mogelijk schade hebben aangericht, terwijl ook nu het elektromagnetisch veld wellicht schadelijk is voor de boom. Als de gemeente deze boom nog een tijd wil behouden, is verwijderen van dit kastje en verleggen van de kabels vast een zinvollere optie dan alleen regelmatige boomverzorging.

De Kroezeboom staat in de tuin van de familie Pen bij de villa Arcadia. De boom is echter eigendom van de Historische Vereniging Old Reurle, die tevens het onderhoud verzorgt. De takken worden sinds enkele jaren ondersteund door metalen palen en de kroon is verankerd met flexibele Kobra-ankers.

A multi-stem Oak, at least 300 year old, in Ruurlo, called the 'Kroezeboom', or 'Cross - tree', wich was the old Dutch name for ' border-trees' indicating a border between two landed properties or a cross-road.

De "Lane", de eikenlaan langs de Vordense Weg tussen Huize Ruurlo en het dorp, is monumentaal: deze 750 meter lange laan is vanouds een zichtlaan van Huize Ruurlo. Hij bestaat uit een dubbele rij zomereiken, die in 1830 zijn geplant. Rond 1955 wilde de toenmalige eigenaar de bomen kappen om het hout te verkopen. Om de prachtige laan te behouden zijn de bermen met bomen in 1957 aangekocht door Geldersch Landschap. Ruim 50 jaar later zijn de eiken nog in redelijke tot goede conditie.

In een weiland ten noorden van de Vordense Weg bij Ruurlo, tegenover de afslag met de Zelhemse Weg, staat deze gave zomereik met een stamomvang van 5 meter en een geschatte leeftijd van 200 jaar.

Behalve de Kroezeboom zijn er rond Ruurlo meer eiken met een gevorderde leeftijd te vinden, zoals deze weerbarstige exemplaren aan de Haarweg, ten zuiden van Kasteel Ruurlo. Het linker exemplaar heeft al decennia een door paddestoelen aangetaste, rottende stam, maar handhaaft zich desondanks. Het rechter exemplaar splitst zich op vrij geringe hoogte en is wellicht ontstaan door de fusie van twee eiken.

Tweehonderd meter zuidelijker, in een bocht van de Muldersweg, staat ook een door de tijd gehavende maar pittoreske zomereik.

De kroon van deze eik mag dan flinke schade hebben opgelopen, de stam is nog vrij gezond, zodat de boom waarschijnlijk nog een tijd meekan.

Langs de Wiersseweg westelijk van Ruurlo staan bij boerderijen enkele oude eiken: dit exemplaar met een omtrek van ruim 6 meter zou uit de tweede helft van de 18e eeuw stammen en oogt op bovenstaande foto uit januari 2004 zeer vitaal. Aan de achterzijde is echter te zien dat de centrale stam is weggerot. De boom is flink beschadigd door de beruchte cycloon van Borculo op 10 augustus 1925: de kop is er toen uitgewaaid, waarna men de holle stam heeft gevuld met stenen. Twee nieuwe zijscheuten hebben sindsdien een nieuwe kop gevormd. Deze zijn wel kwetsbaar verbonden met de veel oudere holle onderstam. Boomverzorgers adviseerden in 2004 om de kroon te verankeren tegen uitbreken.

Dat dit geen slecht advies was, bleek op 22 juni 2008: tijdens een zware hagelstorm ontstond een grote scheur in de stam, die de volgende dagen steeds meer week. Op vrijdagmorgen 27 juni stortte de halve boom om. De eigenaren, de fam. Wichink Kruit, willen de andere helft laten staan. De eigenaresse vertelde me dat de boom tevoren juist prachtig vol in blad stond.

De stamwand was slechts twee decimeter dik en onderhevig aan rot. Doordat sinds de cycloon van 1925 de noordoostzijde van de stam dood was en de holte van bovenaf open, was de boom kwetsbaar, zeker gezien de zwaar uitgegroeide kroon.

Ook langs de Zelhemse Weg staan meerdere fraaie oude boerderij-eiken. Hier het gaafste exemplaar bij Zelhemse Weg 3, met een omtrek van ruim 5 m.

Enkele honderden meters zuidoostelijker bij Zelhemse Weg 4 staat een zware eik met een omtrek van 544 cm. Nabij staan nog drie andere oudere eiken. Zelhemse Weg 8 heeft een mooie door eiken geflankeerde oprijlaan.